بر اساس توصیفی که امام حسن مجتبی(ع) درباره امام مهدی (عج) فرموده است، منجی عالم بشریت تنها امامی از اهل‌بیت است که بیعت سلطان طاغی بر گردنش نیست. بسیار گفته شده است که برای شناخت از امامت، باید به امام رجوع کرد و بدون شک؛ آنکه صاحب این مقام و منزلت ارزشمند و بی‌همتاست، می‌داند که خواسته الهی از امام چیست و ولی خدا بر روی زمین چگونه باید از مأموریت خود برآید.
و حال که تنها ۱۲ امام معصوم از سوی خدا برای هدایت و راه‌بری مردم، منصوب شده است، و به این دلیل که با کثرت نفرات از این حیث مواجه نیستیم، به راحتی می‌توان با رجوع به روایات و احادیث موجود و قابل اتکا ـ که برخی نیز به روایت از امام بعد است و حتی برخی از روایات به وسیله چند امام بیان شده است ـ به شناخت خصوصیت‌ها و ویژگی‌های امامان دیگر پی برد.
در طول تاریخ اسلام شاهد هستیم که پیامبر (ص) به معرفی ۱۲ وصی بعد از خود پرداخت و در تاریخ امامت یازده امام اول شیعه نیز، امامان معصوم برای زدودن هرگونه شائبه احتمالی، اقدام به معرفی امامان پس از خود می‌کردند و به همین خاطر است که مثلاً شاهد بیان توصیفات امام زمان (عج) به وسیله حضرات معصومین هستیم.از جمله می‌توان به اخباری اشاره کرد که از امام حسن (ع) در خصوص حضرت مهدی (ع) وارد و آذین‌بخش کتاب‌های مهدوی شده است که در طول تاریخ حیات اسلام، به‌ویژه پس از غیبت کبرای قائم آل محمد (عج) توسط محققان و محدثان شیعه و سنی به رشته تحریر درآمده‌اند.
در این باره می‌توان به کتاب «کمال‌الدین» اثر ارزشمند شیخ مفید، که مورد لطف و عنایت خاص امام زمان (عج) قرار گرفته است، اشاره کرد که در آن به نقل از چند تن از محدثان و راویان می‌نویسد: «وقتی که حسن بن علی (ع) با معاویة بن ابی سفیان مصالحه نمود، مردم به خدمت آن حضرت داخل شدند؛ بعضی از ایشان آن حضرت را به سبب بیعت با معاویه ملامت کردند. آن حضرت فرمود: «وای بر شما آیا نمی‌دانید، به خدا سوگند آنچه که من کردم، برای شیعه من بهتر است از چیزهای که آفتاب بر آنها طلوع و غروب می‌کند، آیا نمی‌دانید که من امام مفترض الطّاعه شما هستم و به نص رسول خدا یکی از دو سید جوان اهل بهشتم؟»
عرض کردند: «بلی می‌دانیم.»
فرمود: «آیا ندانسته‌اید که خضر، کشتی را شکست، و غلام را کشت، و اقامه دیوار کرد؛ موسی بن عمران از کرده او در غضب شد؛ زیرا که وجه حکمت و مصلحت بر او مخفی بود و حال آنکه در نزد خدا حکمت و صواب بود؟ آیا ندانسته‌اید که از ما اهل بیت، کسی نیست که بیعت سلطان طاغی زمانش در گردن وی نباشد مگر قائم که روح الله در پشت سرش نماز می‌کند، و خدای تعالی ولادت او را مخفی و شخصش را غایب گرداند تا اینکه مر احدی را در گردن وی بیعتی نباشد؟
زمانی که امام نهمین از اولاد برادرم حسین (ع) که پسر سیده کنیزها و بهترین ایشان است متولد شود، خدای تعالی، غیبت او را طولانی گرداند، بعد از آن به قدرت خود در صورت جوانی که از حد چهل سالگی کمتر است، ظاهرش می‌کند تا اینکه معلوم شود که خدای تعالی بر هر چیز قادر است.»
در این روایت که به وسیله ابی منصور در کتاب «احتجاج» هم نوشته شده است، چند ویژگی بارز امام مهدی (عج) توسط امام دوم شیعیان بیان شده است. از جمله می‌توان به این خصلت امام زمان (عج) تأکید کرد که این امام همام تنها امامی از اهل بیت است که بیعت سلطان طاغی بر گردنش نیست.
نمازگزاردن حضرت عیسی (ع) پشت سر امام مهدی (عج)، ولادت در خفا، غایب شدن از انظار و رسیدن به قدرت بعد از سال‌های طولانی غیبت در ظاهر جوانی کم‌تر از چهل سال، از دیگر ویژگی‌هایی است که امام حسن (ع) خطاب به مسلمانان درباره امام مهدی (عج) بیان فرموده است.